Wątroba jest jednym z najważniejszych organów ludzkiego ciała. Uczestniczy w przemianie węglowodanów oraz tłuszczów, usuwaniu toksyn, produkcji białek, hormonów oraz magazynowaniu ważnych dla zdrowia substancji. Wiedza na temat czynników ryzyka oraz profilaktyki chorób wątroby może pomóc zapobiec wielu groźnym chorobom wątroby.
Prof. dr hab. n. med. Ewa Małecka-Panas
Kierownik Kliniki Chorób Przewodu Pokarmowego UM w Łodzi
Dr Hubert Zatorski
Asystent Kliniki Chorób Przewodu Pokarmowego UM w Łodzi
Na chorobę wątroby mogą wskazywać zażółcenie skóry, ból brzucha, głównie w prawym podżebrzu, świąd skóry, oddawanie ciemnego moczu oraz jasnego stolca, zmęczenie, nudności i wymioty, utrata apetytu oraz masy ciała, ale także zwiększona tendencja do tworzenia się siniaków i obrzęki kończyn dolnych.
Choroby wątroby mogą być wrodzone (uwarunkowane genetycznie), spowodowane nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego (autoimmunologiczne) lub spowodowane działaniem szkodliwych czynników takich, jak wirusy, alkohol oraz substancje toksyczne m.in. metale ciężkie i toksyny. Do chorób wątroby może również doprowadzić otyłość. Długotrwałe działanie czynników uszkadzających prowadzi do stopniowego niszczenia prawidłowej tkanki wątroby i do rozwoju marskości wątroby.
Zapalenie wątroby może być spowodowane wirusami typu A, B lub C. Zakażenie wirusem typu A najczęściej spowodowane jest nieprzestrzeganiem higieny i/lub spożywaniem surowych pokarmów. Z kolei, szczególnie narażeni na kontakt z wirusem typu B i C są osoby, które przechodziły inwazyjne procedury medyczne, były leczone preparatami krwi, mające wielu partnerów seksualnych i zażywające dożylne narkotyki.
Otyłość, cukrzyca oraz nieprawidłowy tryb życia
Te czynniki, wraz z nieprawidłową dietą oraz małą aktywnością fizyczną mogą predysponować do niealkoholowego stłuszczenia wątroby, które w niektórych przypadkach może z czasem prowadzić do rozwoju marskości wątroby oraz związanego z nią raka wątrobowokomórkowego.
Alkohol i inne substancje toksyczne
Alkohol jest jedną z najczęstszych przyczyn chorób wątroby w krajach rozwiniętych. Kobiety są bardziej wrażliwe na uszkodzenie wątroby przez alkohol – szkodliwa dawka jest mniejsza, a postęp choroby o wiele szybszy. Za „bezpieczną” tygodniową dawkę alkoholu u osób zdrowych uznaje się 21 porcji po 8 g (co odpowiada ~ 4 l piwa, 1.75 l wina i 0.5 l wysokoprocentowych napojów alkoholowych), a u kobiet – 14, a niektóre dane tylko 7 porcji po 8 g. Dzienne wypijanie 25 g alkoholu przez mężczyzn i 12-24g u kobiet zwiększa ryzyko rozwoju marskości wątroby i związanych z nią ciężkich powikłań.
Długotrwała praca z metalami ciężkimi, lakierami oraz spożywanie grzybów z niepewnego pochodzenia mogą również doprowadzić do ciężkich uszkodzeń wątroby
Leki i suplementy diety
Wątroba jest narządem, w którym zachodzi metabolizm prawie wszystkich stosowanych leków. Ponad 1100 leków może mieć szkodliwe działanie na wątrobie, w tym również wiele preparatów ziołowych i suplementów diety, które są często stosowane w nadmiarze i przez długi czas. Paracetamol jest popularnym w naszym kraju lekiem przeciwbólowym, który stosowany w nadmiernej ilości może spowodować uszkodzenie wątroby. Maksymalna dzienna dawka leku nie powinna przekraczać 4 g, jeśli jednak stosujemy go przez kilka dni nie powinniśmy przekraczać dawki 2.5 g/dzień. Nawet przedawkowanie witaminy A może doprowadzić do uszkodzenia wątroby.
Podsumowując, należy zalecać:
♦ Przestrzeganie zasad higieny w domu i instytucjach publicznych m.in. restauracjach, żłobkach. Korzystanie z usług placówek medycznych, salonów kosmetycznych, fryzjerskich, tatuażu, które przestrzegają zasad zapobiegania zakażeniom.
♦ Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B. Brak obecnie szczepień przeciw WZW typu C.
♦ Utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz prawidłowego poziomu glukozy we krwi.
♦ Nienadużywanie alkoholu, unikanie spożywania grzybów z niepewnych źródeł.
♦ Zachowywanie zasad bezpieczeństwa przy pracy z metalami ciężkimi i lakierami.
♦ Stosowanie leków tylko w zaleconych dawkach, unikanie czynników zwiększających ryzyko uszkodzenia wątroby takich jak np. alkohol podczas terapii lekami, nie stosować leków, które już raz spowodowały uszkodzenie wątroby u chorego. Przed stosowaniem suplementów diety konsultacja z lekarzem co do bezpieczeństwa stosowania tych substancji.