Badania epidemiologiczne prowadzone w Europie oraz USA wskazują, że ból przewlekły, niezależnie od przyczyny jego powstawania dotyczy około 20 proc. dorosłej populacji. W Polsce odsetek ten jest wyższy i wynosi 27 proc.
Dr n. med. Jarosław Woroń
Farmakolog kliniczny, członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Częstość występowania bólu przewlekłego wzrasta wraz z wiekiem i dotyczy średnio 53 proc. osób powyżej 65 rż, natomiast u osób starszych powyżej 85 rż może dotyczyć nawet 56 proc. Jednym z najczęstszych przyczyn bólu, który pojawia się w narządzie ruchu jest choroba zwyrodnieniowa stawów, która jest najczęstszą chorobą układu ruchu. Rozwija się w wyniku zaburzenia jakości i ilości chrząstki stawowej, której zadaniem jest amortyzowanie ruchów stawu i umożliwienie przesuwania się powierzchni stawowych. Z czasem uszkodzeniu ulegają również inne struktury – kość pod chrząstką stawową, torebka stawowa, otaczające staw więzadła, ścięgna i mięśnie. Skutkiem tego są ból i sztywność stawu, a następnie zniekształcenie jego obrysów oraz ograniczenie ruchomości.
Farmakoterapia w chorobie zwyrodnieniowej stawów musi mieć charakter wielokierunkowy. Złożoność patomechanizmu jej powstawania oraz patomechanizm powstawania bólu powodują konieczność wykorzystania różnych mechanizmów farmakologicznych stosowanych w tym wskazaniu leków. Skuteczne leczenie bólu opiera się zarówno na stosowaniu analgetyków nieopioidowych do których należą niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz metamizol, opioidów, a także coraz większą rolę praktyczną odgrywają leki z grupy SYSADOA (wolno działające leki objawowe) do których zaliczamy chondroitynę, glukozaminę oraz wyciąg z awokado i soi. Leki te z uwagi na ich wielokierunkowy mechanizm działania są cennym uzupełnieniem efektu przeciwbólowego klasycznych analgetyków. W chorobie zwyrodnieniowej aktualnie nie poleca się stosowania paracetamolu, który w monoterapii jest nieskuteczny.
Coraz większe znaczenie odgrywają leki przeciwdepresyjne w szczególności duloksetyna, które poprzez modulację zstępujących przeciwbólowych wykazuje znaczną skuteczność w leczeniu bólu. Rosnące znaczenie mają także leki złożone, a w szczególności połączenia opioidów z NLPZ, które w leczeniu choroby zwyrodnieniowej wykazują działania wielokierunkowe. Nie bez znaczenia jest także stosowanie miejscowych postaci leków przeciwbólowych, których parametry farmakokinetyczne umożliwiają skuteczne działanie analgetyczne przy ograniczeniu ryzyka występowania ogólnoustrojowych objawów niepożądanych. Problemem polskiego pacjenta z dolegliwościami bólowymi jest to, że pomimo stosowania leków przeciwbólowych nie uzyskuje on skutecznej ulgi w bólu, co z kolei powoduje u niego lęk, bezsenność a nawet depresję. Wszystkie wymienione czynniki z kolei nasilają poczucie bólu, który nie tylko ulega chronifikacji, ale także może zmieniać się jego charakter co w konsekwencji powoduje, że pacjent coraz bardziej cierpi.
W leczeniu choroby zwyrodnieniowej najistotniejsze jest, aby dobrać leczenie adekwatne do mechanizmu powstawania bólu jak i jego natężenia. Częstym błędem zarówno popełnianym przez lekarzy jak i pacjentów jest przewlekłe stosowanie leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które w znakomitej większości są dostępne bez recepty. Warto przypomnieć, że NLPZ mogą być stosowane w tej chorobie w najmniejszej skutecznej dawce, zawsze skojarzone z innymi lekami co poprawia ich skuteczność, a także zmniejsza ryzyko występowania działań niepożądanych, które w większości przypadków są zależne od dawki stosowanego leku. Drugim istotnym problemem praktycznym jest stosowanie suplementów diety, które nie mogą być stosowane w leczeniu. Warto przypomnieć, że suplementy diety mogą powodować działania niepożądane oraz interakcje z innymi równocześnie stosowanymi lekami, które mogą doprowadzić w konsekwencji do pogorszenia kontroli bólu.